VÉ KHỨ HỒI II

mắt dại

lòng say…

cả cuộn phim chỉ hỏng một kiểu này.

23. không đành

Tình cũ nhạt rồi

Người xưa dã biệt

ngòi bút còn trơn

chữ còn sắc nét

nửa tập giấy thơm

nửa xấp phong bì

mực còn nửa lọ

ngậm ngùi

giấu đi…

tình yêu lại đến

rố bời long anh

bút cũ giấy cũ

chẳng nỡ

không đành…

24. tình yêu ở tuổi bốn mươi

Tuổi mười lăm tình yêu chợt ghé qua

như xét đánh

lửa bén rừng cổ thụ

cháy lá khô cháy cành cháy vỏ

dòng nhựa ứ đầy

mạch gỗ vẹn nguyên

thanh khiết hạt sương đêm

nhấp môi nguôi khao khát

yêu ghét dỗi hờn

            nước cửa sông khi đằm lúc nhạt

anh -  trăng khuyết mười hai

em - mía nhạt tháng mười

                     o

Đến với nhau

         tình yêu tuổi bốn mươi

mật kết hạt đáy vò

bưởi hồng đào héo vỏ

cây trút lá, nước tràn bờ dâng lũ

gió đổi chìều

           bão dật cấp mười lăm…

lửa dẫn vào cây ruột gỗ rực than hồng

lặng lẽ cháy

cháy đến thành tro bụi

ta yêu nhau

yêu đến chẳng còn mình…

25. day dứt

Trao những nụ hôn mật ong hoa bưởi

trái tim em nhận lại bao vết xước

một đời Con Gái dang dở

dở dang

em nuốt lệ

chẳng giận hờn tiếc nuối

năm tháng đốt lòng ta

rấm rứt nọc kiến vàng…

26. nửa đêm và một ngày

Những người lính hành quuân rách giày vẹt dép

dằng dặc Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình…

vai bầm quai súng

lưng dại balô

sau trận bom hủy diệt

nhà ba gian thành tro than

nhà sáu người chỉ còn em

chiếc ổ rơm dươi hầm tránh bom

ấm

êm

nồng nàn thế…

sống thầm lén với nhau

                            nửa ngày

                                          nửa đêm

măt trời lặn

đơn vị hành quân tiếp

mười mấy năm trời chiến tranh dằng dai khốc liệt…

ngày bị thương trở về

làng em chỉ còn tên gọi

ngổn ngang hố bom gốc tre

không gặp ai để chào

mà hỏi

em còn hay mất

ổ rơm ấy

             con trai

                         hay con gái ?...

27. trú mưa

Mái hiên như gọi như mời

một người cùng với một người 

trú mưa

phố nghèo

         xe vắng

                   nhà thưa

tường rêu

              tí tách giọt mưa

                                      xẫm dần...

phập phồng bóng nước đầy sân

mưa dày mưa mỏng, giọt gần giọt xa

gió nghiêng, mưa hắt ướt nhà

biết rằng mưa thật hay là mưa trêu ?

cơn giông nghiêng ngả suốt chiều

con đường đã nhận thật nhiều lá bay

liêu xiêu cây nép vào cây

lang thang mây dạt vào mây từng chùm

thế rồi mỗi kẻ mỗi phương

trách ai lại gọi "Tạm thương" làm gì? (*)

cánh khô, chuồn đã bay đi

Trời mưa bong bóng...

                      còn gì nữa đâu !

Hà Nội, 1990

________________

(*) Tạm Thương: tên một ngõ nhỏ ở Hà Nội.

28. sở hữu

Nhớ Bích Ph

Tôi chiếm hữu em

                - những tấm ảnh chụp gần

sở hữu em

                - những cuộn băng từ

tiếng cươi tiếng nói giọng ca của em

                  đầy ắp căn phòng độc thân

ngày đêm

em bị cầm giữ trong căn phòng chật

thay áo

         tôi

              vào chỗ khuất…

29. ao nông cá vượt

Mũi kim gẫy giữa đường may
chỗ kia tràn nước, nơi này cơm khê
bao nhiêu người đổ ra hè
phố phường tắc nghẹn, ngựa xe chợt dừng

pháo nghênh pháo tiễn pháo mừng    
dập dìu bên ấy rưng rưng bên này
dây diều đã vuột khỏi tay                        

người xinh nhất tổng bữa nay lấy chồng

xe hoa nửa trắng nửa hồng
tàn thu, ngọn gió lúc đông lúc nồm
mẹ ơi xin mẹ đừng buồn
lỗi tại con, chỉ vì con vụng về

người ta “trả lễ”

                          rồi đi
ngẩn ngơ khắp huyện, riêng gì nhà ai  
đau lòng cả đám con trai
ao nông cá vượt ra ngoài sông sâu

nhạt vôi, héo cả cau trầu

từ khi người ấy làm dâu đất người

sân rêu lớp lớp lá rơi

buồn chia khắp xứ

ngậm ngùi cả quê…

Hà Nam, 1992

30. chuyện tình không tên

Sau trận bom cánh rừng nghi ngút khói

đại đội thanh niên xung phong lại khuyết mấy người

chọn quãng vắng em đằm mình trong suối

nước mát lành làm dịu bớt nỗi đau

xe tôi đợi thông đường, nép dưới bụi tre gai

tên tuổi nhau chúng mình chưa kịp hỏi

bàn tay em níu vai tôi

                                 tin cậy

- bàn tay vừa vuốt mắt bạn chiều nay

mảnh bom sắc lẻm

cơn sốt rung cây

cánh võng vải hoá thành “tấm liệm”

thuở giặc giã đời người nhanh như đếm

gặp lần này chắc gì có lần sau

thươn

          yêu

               vội vàng

                         chẳng ai nỡ tiếc nhau

nụ hôn thời chiến tranh nửa ngọt ngào nửa đắng

phút hoà nhập hai cuộc đời trong trắng

rừng chuyển gió ngả nghiêng

sao băng vạch chéo trời…

tôi hai mươi

em cũng sắp hai mươi

dãy đồi ấy tên gì

cánh rừng bao nhiêu tuổi ?

lưng ép lá khô

cỏ rối cùng tóc rối

nửa đêm thông đường

tay đành gỡ tay nhau…

chỉ vậy 

          rồi xa

                   có gặp lại đâu

Máu với Thịt mà như là sươg khói

em về được quê hương hay thành tro bụi

thế hệ mình

              bao chuyện hoá

                                     không tên !...

31. Phố cũ

Bao năm xa xứ lìa nhà
lại về phố chợ Ngọc Hà rêu phong
Vườn em cây trái đèo bòng
muốn vào

e giậu xương rồng răng cưa…

Ngang chiều thoảng một cơn mưa
giọt mau hoa cúc giọt thưa hoa nhài
Heo may

          rét lộc rét đài
ao mình mình vá
cậy ai bây giờ !...

Làng hoa Ngọc Hà, 1988

PHẠM NHẬT LINH

khúc bâng khuâng ngày về...

Nhân đọc bài thơ "Phố cũ" của nhà thơ Nguyễn Thái Sơn

http://vnca.cand.com.vn/vivn/lyluan/2011/6/56025.cand

Với một dân tộc từng phải gánh chịu những cuộc chiến tranh kéo dài (thế giới có người nhận xét cuộc chiến tranh ba mươi năm: 1945- 1975 của nhân dân ta là cuộc chiến tranh dài nhất trong thế kỷ), con người hết ly tán rồi sum vầy, chia xa rồi gặp lại, thì cảm hứng "lại về" đã trở thành một trong những nội dung quen thuộc được đề cập tới trong văn học. Ta còn nhớ thơ "Ngày về" của Nguyễn Đình Thi, thơ "Lại về" của Tố Hữu cùng ghi dấu ngày tiếp quản Thủ đô năm ấy. Nguyễn Thái Sơn là nhà thơ gắn bó với đất Hà Nội đã nhiều, và đã lâu (hiện anh đang sống ở thành phố Hồ Chí Minh). Trong một lần "về lại" chốn xưa, anh xúc động viết bài thơ "Phố cũ". Những câu thơ mở bài nghe thật xao xác:

Bao năm xa xứ, lìa nhà
Lại về phố chợ Ngọc Hà rêu phong

Chỉ hai chữ xa xứ, lìa nhà (xa lìa là những chữ vốn đi liền, nay tác giả cắt rời) đã gợi lên được biến thiên thời cuộc. Nhà thơ Tế Hanh có lần đọc tôi nghe một câu thơ Pháp, đại ý: "Sự thay đổi của một thành phố có khi còn nhanh hơn nhiều sự thay đổi của trái tim". "Lại về phố chợ" - hẳn tác giả chẳng quan tâm đến sự đổi thay nền nếp sinh hoạt. Với anh điều ấy không hệ trọng. Phố cũ là nơi in dấu những kỷ niệm của anh gắn với một người. Người ấy bây giờ đã yên bề như mọi người phụ nữ trên đời. Tác giả gọi sự "yên bề" ấy là:

Vườn em cây trái đèo bòng

Thực rõ, vườn ở đây không phải là vườn hiểu theo nghĩ đen. Đấy là loại vườn - nói theo kiểu Nguyễn Du "Vườn hồng đâu dám ngăn rào chim xanh". Để hiểu thêm tính ước lệ của nó, xin đọc câu tiếp sau:

Muốn vào, e giậu xương rồng răng cưa

Ô kìa, lạ chưa, khi người ta đã "cây trái đèo bòng", đã "tay bồng tay mang", có ai lại "dại dột" mà trêu vào cái giậu xương rồng... răng cưa ấy? Bài học "Giàn thiên lý sắp đổ" (Truyện cười dân gian Việt Nam) còn đấy. Tác giả biết kìm mình. Anh nói thế là anh bông đùa (vì không chỉ có mình em ngại chồng em thôi đâu). Nhưng đùa tí chút thôi, tác giả "đánh trống lảng" sang nơi khác. Anh nhìn đất nhìn trời:

Ngang chiều thoảng một cơn mưa

"Ngang chiều" là lưng chiều, "thoảng" thì cũng nhẹ. Nói chung lưng lửng thoang thoảng vậy. Mưa bóng mây mà, nó đến một chốc rồi nó đi, cũng như tình cảm con người - sẽ nhanh chóng qua thôi, em đừng lấy làm e ngại. Với tâm trạng tồn đọng vậy, tác giả bắt gặp những hạt mưa và anh "nhìn" ngay ra:

Giọt mau hoa cúc, giọt thưa hoa nhài
Có thể nói là những liên tưởng tài tình.

Đọc "Phố cũ" của Nguyễn Thái Sơn, bất chợt tôi nhớ tới một bài thơ của thi sĩ Nga Esenin, cũng lấy bối cảnh qua nhà người yêu cũ. Chỉ khác là giọng thơ Nguyễn Thái Sơn hóm hỉnh và hồn hậu, Esenin thì lại có phần chua chát (Đừng cười khẩy, đôi tay đừng vặn vẹo/ Tôi đã yêu người khác, phải đâu cô/ Lòng dửng dưng, tôi đi ngang qua ngõ/ Ngước nhìn chơi cửa sổ, bâng quơ). Vả lại, với Nguyễn Thái Sơn, anh chẳng có gì phải chua chát cả. Bao năm xa xứ, lìa nhà rồi - còn mong đợi nỗi gì?

Kết bài, tác giả thu lại "chẳng trách gì em nữa/ Anh chỉ buồn riêng anh" (thơ Vũ Quần Phương):

Heo may, rét lộc, rét đài
Áo mình mình vá
Cậy ai bây giờ!

Câu thơ 8 chữ cắt thành 2 dòng, như một cái so vai khi rùng mình thoáng lạnh.

Bài thơ chỉ 8 câu, có đến 5 câu tác giả dùng những "chất liệu thực vật" (Ngọc Hà có làng hoa nổi tiếng mà). Này là rêu phong, cây trái, xương rồng, hoa cúc, hoa nhài, lộc, đài. Cái tình của tác giả cũng thoảng thơm như hương hoa vậy. Bài thơ ngắn gọn mà giàu sức khơi gợi, dễ "chớm lạnh" vào tình cảm những người từng có hoàn cảnh và tâm trạng tương tự.

32. mừng…

Được tin “Người cũ” lấy chồng

Mừng em yên phận vẹn bề

sớm đi bị trách, muộn về được mong

êm chèo mát mái thuận dòng

quai mây nhôi lụa

                - nón không chòng chành

tóc cằn biếng chải lại xanh

nhuộm khăn chiết áo thả mành lựa gương

chẳng còn nghiêng võng lệch giường

lăn sờn nửa chiếu, gối trường hai tay

gại kim gỡ chỉ vá may

hoa đèn bấc mới, dầu đầy miệng chai

đêm trăng cửa chẳng vội cài

cầu ao khớp mộng, dao mài bén tay

mắt chưa ráo cạn xót cay

trời cao còn ngợp, đất dày vẫn chênh

cành cong chim chợt rùng mình

xin đừng ai nữa phụ tình

như ta !...

33. lục bát lỡ nhịp

Nào là “núi lở sông khô”

nào là “mặn muối, chua mơ, cay gừng”…

khi yêu thề biển hẹn rừng

hết yêu tỉnh mặt quay lưng giữa cầu

cái Tình chẳng đến mai sau

cái Nhân cái Nghĩa trong nhau

                                      đã từng…

không cùng “bện chỉ chắp thừng”

người dưng

            Ai nỡ dửng dưng

                              với Người…

34. vu vơ

Ngày trông

         Tháng đợi

                   Năm chờ…

một Người Quên

một Người Khô

một Đời !

35. hoa cau

Cây trúc héo từ lá từ cành

trái bưởi đắng tại nhân bởi vỏ

tình em như mía như gừng

mía hết ngọt gừng thôi cay

                     taii mưa bởi gió

có trách gì em đâu !

hoa cau rụng ấy mà

em rối bước

        né làm gì hoa rụng

mỗi ngày đôi lần bồng con qua ngõ nhà anh

chỉ tội mẹ già

sao lại tai ác thế

 - cái nhà trẻ ấy ở ngay trước cửa nhà mình !

36. nho

Anh đến tìm hoa thì hoa đã nở (ca dao)

Quả chin ngọt lành

chùm người hái

chùm chim ăn

chùm rã cuống rơi

anh tìm được đến nơi

mùa Nho đã qua

dây khô

lá héo…

chẳng lẽ lại ngồi dưới gốc đợi mùa sau

chẳng lẽ than thở dưới dàn Nho xơ sác

chẳng lẽ tìm nhặt hạt Nho đang nảy mầm trong đất

chẳng nỡ bắt Nho đau như lòng mình

đàn ong bay qua

cánh mỏng dính nhụy hoa vàng

vườn cây rung

                 làn gió quen lướt qua

phảng phất mùi Nho chin ?

anh uống lẫn nước mắt rơi lệch chén

Nho hoá Rượu cay nồng

                       thoát xác đáp đền Anh ?

05/10/1990

PHẦN III: từ bài 37 đến bài 54 - hết tập

37. trước quyển Lịch Thế kỉ Hai mươi

Chào đời ở trang này khép mắt ở trang kia

mỗi kiếp Người dăm chục tờ giấy mỏng (*)

ngày tháng năm sinh

                                dãy số vừa ấm nóng

đã lạnh băng

                - chớp mắt của Thời Gian…

đèn vừa thắp

            bấc mới cuộn vòng

dầu sóng sánh đầy

                           lửa mập tròn búp lá

mười tám tuổi lơ ngơ đồng đội tôi gục ngã 

mười tám tờ lịch

                   đời người lính

                          chưa khô nước nhấm đầu ngón tay !

“Lich Thế kỉ Hai mươi”

                           run rẩy nâng

                                     nhẹ bẫng trên tay

bao đảng phái ra đời

bao chế độ suy vong

bao thiên tài nhắm mắt

đất bao lần thay chủ

Được

        Thua

                Còn

                        Mất

Nhân Loại quẩn quanh trong chiếc nong tròn

đi mỏi gối lại về...chỗ cũ ?

“Lich Thế kỉ Hai mươi”

mỗi trang giấy mỏng gói triệu kiếp Người !

Nhân loại hôn nay rồi cũng thành Người Thiên cổ

lãnh tụ ư

thiên tài ư

sai lầm ư

sáng suốt ư

hậu thế quên những ai đáng quên

nhớ những gì phải nhớ

xương của ai chả trắng

máu thời nào chẳng đỏ !

SG, 1994. Sửa lại: 2004

___________________

 (*) Lịch Thế kỉ Hai mươi, liệt kê từ năm 1001 đến năm 2000,

Mỗi năm thể hiện trên hai trang giấy.

NĂM BÀI THƠ THẬT ĐẸP CỦA NGUYỄN THÁI SƠN

http://lyphuonglien.blogspot.com/2012/03/nam-bai-tho-that-ep-cua-nguyen-thai-son.html

Nguyễn Nguyên Bảy

Mời mình nghe Lục Bát Nguyễn Thái Sơn, trước khi lên đò ngang sang chợ bến. Tôi nói với mình cùa tôi như thế và ngân nga:

.

nông sâu cũng Bến - Trần - Gian
đời Người trôi dạt lang bang cọng bèo
một thời cay cực đói nghèo
một đời mê muội
cháy vèo thành tro…

.

Mình của tôi nghe thoang mà bảo: Thơ hay quá nhưng buồn...
Tôi mới bảo với mình của tôi, tuổi Nguyễn Thái Sơn chắc cũng lứa U 70, là anh đoán vậy,  vì hai mươi tuổi cầm súng đi chiến trướng, còn sống trở về và sống thêm sắp bốn chục năm trong hòa bình. Tuổi lứa U70, mình ơi, thơ ai viết đẹp không buồn? Tôi dừng nói, đưa tay vơ tiếp những thanh âm thơ Sơn đang lượn bay trong gió nghĩ.

.

đĩa đèn vừa thắp bấc mới cuộn vòng
dầu sóng sánh đầy
lửa mập tròn búp lá
mười tám tuổi lơ ngơ đồng đội tôi gục ngã
mười tám tờ lịch
đời người lính
- chưa khô nước nhấm đầu ngón tay !

.

Hình như mình của tôi muốn chen ngang câu gì đó, nhưng thấy tay tôi đang khoa khoa đều nhịp như hái hoa bắt bướm như khua mái chèo, mình biết là hồn tôi đang bị thơ bắt đi và hẳn là trong mang mang mơ hồ ấy còn lâu mới về. Là bởi sau mỗi khi dìm mình trong câu thơ đẹp của bắng hữu, tôi vẫn nói với mình của tôi như thế và năn nỉ, những lúc ấy, dù có yêu anh đến mấy cũng đừng hôn anh. 

.

dọc ngang dăm bảy thế cờ
nước hay thì ít nước sơ lại nhiều
mới ban mai đã xế chiều
già mau do phận buồn nhiều bởi thơ 

.

Khooái sướng cạn bốn câu thơ trên, cất tiếng gọi Mình ơi. Chỉ nghe cánh cửa bảo: Bà nhà đã lên đò sang chợ. Thoáng bực vì bỗng thiếu người chia sướng. Một mình ngẩn ngơ. Rồi nghĩ làn man, chỉ có mỗi một việc rau giá cá đậu cho sinh tồn sinh lý mà hôm nào cũng lội đò sang chợ. mới ban mai đã xế chiều ý này chúng ta đã gặp nhau, khoảng năm 1970, mình đã viết " Chưa sáng đã chiều, thời gian chảy máu", tất nhiên câu thơ của Sơn hay hơn nhiều, sắc sảo hơn nhiều. Nghĩ vậy, lại tiếp ngân nga:

.

bụi tinh vân kết Hệ Thiên Hà
làm nên thi ca viết thành lịch sử
đóng đàn dương cầm đúc bom nguyên tử
sinh ra em ra tôi

. 

Nguyễn Thái Sơn, bạn ơi, thơ đẹp nhưng buồn quá. Mình của tôi lúc nãy nói thế và may mà chỉ nói thoang thoang rồi vội ra chợ, may mà mình xuống đò, sông nước mùa này đang thu, và cũng may mà  lòng em cũng đủ nhuộm mầu thu vui...(thơ LPL) nên mình sẽ vui suốt sáng nay.

Lát nữa mình của tôi về, chắc chắn mình của tôi sẽ đọc 5 bài thơ đẹp nhưng buồn này của bạn. Và mong các bạn đọc của tôi cũng mở lòng như tôi và mình của tôi chào đọc thơ Nguyễn Thái Sơn.

.

Nguyễn Nguyên Bảy

38. nguyện cầu

Lời em bé mồ côi

Chiếc đồng hồ chết

lên dây cót đồng hồ lại chạy

dòng suối mùa nắng cạn khô

mùa mưa tuôn chảy

mặt trời tắt

sau một đêm lại mọc ở cuối chân trời

những nấm gò trơ trụi ngoài đồng

Hạ chí cỏ tàn

             Thanh minh xanh biếc

Chỉ có Bố Mẹ em

đi mãi

          không về

                            biền biệt !...

em cầu mong Sự Sống trường tồn

Linh Hồn bất diệt

sau “giấc ngủ”  Bố Mẹ “phục sinh”

nếu không được trở lại làm Người

thì làm Đá Núi, Cây Rừng

hoá Vạt Mây bay, làm Giòng Suối mát

em nguyện cầu

Cái Chết

          khởi đầu

                    một Đời Sống khác !

39. cát bụi

40. lửa diêm

Từ trong sâu thẳm bóng đêm
kiếp Người loé ngọn lửa diêm rồi tàn
lại vô cùng tận Thời Gian
vực sâu không đáy mắt sàng hư vô 

dọc ngang dăm bảy thế cờ
nước hay thì ít nước sơ lại nhiều
mới ban mai đã xế chiều
già mau do phận buồn nhiều bởi thơ 

suối kia nước chảy lạc bờ
sông này chết nghẹn cạn khô giữa chừng
vàng tâm mục nát trong rừng
lồ ô vừa nhú chồi măng đã tàn 

nông sâu cũng Bến - Trần - Gian
đời Người trôi dạt lang bang cọng bèo
một thời cay cực đói nghèo
một đời mê muội

                    - cháy vèo thành tro…

41. Thăm mộ chiều cuối năm

Vạt đồi yên nghỉ bao Đồng Đội

Nhang Trầm

               một thẻ

                        biết làm sao

thắp lên

           đành cắm nơi đầu Gió

Hương

        Khói